ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗ 9 ΜΗΝΕΣ 9 ΣΩΣΤΑ ΒΗΜΑΤΑ Για ένα ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΟ ΤΟΚΕΤΟ Για ένα ΓΕΡΟ ΜΩΡΟ !

ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗ 9 ΜΗΝΕΣ 9 ΣΩΣΤΑ ΒΗΜΑΤΑ  Για ένα ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΟ ΤΟΚΕΤΟ  Για ένα ΓΕΡΟ ΜΩΡΟ !

Είναι η κορυφαία διαδικασία, με την οποία η φύση έχει προικίσει τη γυναίκα για την διαιώνιση του είδους. Η εγκυμοσύνη δεν είναι αρρώστια, αλλά η ίδια η πηγή ζωής.
Η έγκυος γυναίκα, λόγω αυτής της διαδικασίας, έχαιρε πάντοτε, της εκτίμησης, της προσοχής και της ιδιαίτερης φροντίδας, από την κοινωνία.

Αν και οι δικοί της άνθρωποι, κυρίως ο σύντροφός της, παίζουν καταλυτικό ρόλο με τη στήριξή τους, σ΄αυτή τη δύσκολη περίοδο, ο γυναικολόγος της είναι εκείνος, που θα τη βοηθήσει να πάνε όλα καλά και να ολοκληρώσει με επιτυχία τους 9 μήνες της εγκυμοσύνης και να φέρει στον κόσμο ένα υγιέστατο μωρό.
Ας δούμε συνοπτικά μερικά θέματα και προβλήματα, που παρουσιάζονται ανά μήνα.

1ος ΜΗΝΑΣ:

1

Με τα πρώτα σημάδια μιας πιθανής εγκυμοσύνης (προίξιμο στους μαστούς, υπνηλία, αδιαθεσία, τάση για εμμετό), η γυναίκα αρχίζει να υποψιάζεται και να αγωνιά.
Καμμιά ανησηχία. Είναι το πιο φυσιολογικό γεγονός της γυναικείας και ανθρώπινης υπόστασης.

ΒΗΜΑΤΑ:

• Ύστερα από μια εβδομάδα καθυστέρηση της περιόδου, ένα απλό test κυήσεως από το φαρμακείο.
• Συζήτηση με τον σύντροφο ή το οικείο περιβάλλον της γυναίκας.
• Επίσκεψη στο γυναικολόγο και προγραμματισμός των απαραίτητων εργαστηριακών εξετάσεων, σύμφωνα με το ιστορικό και την κάθε περίπτωση.
• Ο αποκλεισμός κληρονομικών ασθενειών ( μεσογειακή αναιμία, κυστική νόσος), γίνεται τώρα.

ΠΡΟΣΟΧΗ:

• Κατά τον 1ο και 2ο και 3ο μήνα, σχηματίζονται και διαπλάσσονται όλα τα όργανα του εμβρύου. Γι΄αυτό χρειάζεται προσοχή στο αλκοόλ (μεθάει το έμβρυο), στο κάπνισμα και σε κάθε λήψη φαρμάκου, χωρίς την έγκριση του γυναικολόγου.
• Η γυναίκα μπορεί να οδηγεί αυτοκίνητο, καθ΄όλη τη διάρκεια της εγκυμοσύνης (τουλλάχιστον έως ότου χωράει η κοιλιά της μέχρι το τιμόνι). Η κυκλοφορία με δίκυκλο είναι αρκετά επικίνδυνη, λόγω ατυχήματος.

Η εγκυμοσύνη διαρκεί 40 εβδομάδες, ή 10 σεληνιακούς μήνες (28 ημερών), ή 9 ημερολογιακούς μήνες, αρχίζοντας τη μέτρηση από την 1η ημέρα της τελευταίας περιόδου. Η Πιθανή Ημερομηνία Τοκετού (ΠΗΤ) βρίσκεται αν στην Τελευταία Έμμηνο Ρύση(ΤΕΡ) προσθέσουμε 7 ημέρες και 9 μήνες.

2ος ΜΗΝΑΣ:

2

Γίνονται πιο έντονα τα συμπτώματα της εγκυμοσύνης (ναυτία, τάση για εμμετό και εμμετοί, αδυναμία και εξάντληση, σιελόρροια και μεγάλη υπνηλία). Υπομονή! Μετά το 1ο 3μηνο συνήθως τα ενοχλητικά αυτά προβληματάκια υποχωρούν μέχρις εξαφανίσεως.

ΒΗΜΑΤΑ:

• Στα μέσα περίπου του 2ου μήνα (6-7 εβδομάδες), διακρίνεται υπερηχογραφικά ο σάκκος της κυήσεως και το έμβρυο. Κυρίως επιβεβαιώνεται η ενδομήτριος εγκυμοσύνη και αποκλείεται η εξωμήτριος.
• Σύμφωνα με τα αποτελέσματα των εργαστηριακών εξετάσεων, χορηγούνται τα πρώτα συμπληρώματα διατροφής, βιταμίνες και σίδηρος.

ΠΡΟΣΟΧΗ:

• Αποχή από φάρμακα, ακτινοβολίες, αλκοόλ, κάπνισμα κλπ (το έμβρυο συνεχίζει την οργανογένεση)
• Η γυναίκα καλόν είναι να αθλείται – χωρίς υπερβολές. Μπορεί άφοβα να κολυμπά, σε θάλασσα ή πισίνα.
• Μπορεί να έχει κανονική σεξουαλική δραστηριότητα (μέχρι να μπεί στον μήνα της), αν δεν έχει επιπλοκές, όπως αιμορραγία ή πρώιμες συστολές.

3ος ΜΗΝΑΣ:

3

Η οργανογένεση του εμβρύου έχει πια ολοκληρωθεί. Δείχνει πλέον ανθρωπάκι. Ξεχωρίζει και αν είναι αγοράκι ή κοριτσάκι. Αρχίζει να φαίνεται και η αύξηση της κοιλιάς της μητέρας. Παρά τις ανησυχίες και τη δικαιολογημένη αγωνία, η έγκυος είναι χαρούμενη, ευτυχισμένη. Λάμπει το πρόσωπό της.

ΒΗΜΑΤΑ:

• Επιβεβαιώνονται οι καλές απαντήσεις των εργαστηριακών εξετάσεων κι αν κάποια… έχει ξεχαστεί επαναλαμβάνεται.
• Γίνεται υπερηχογραφικός έλεγχος της Αυχενικής Διαφάνειας και εξέταση αίματος (PAPP-A). Mε αυτές τις δύο εξετάσεις σχεδόν αποκλείουμε την πιθανότητα του συνδρόμου Down (μογγολοειδής ιδιωτία) και άλλων χρωμοσωμιακών ανωμαλιών (80 – 90 %).
• Αν η γυναίκα ή ο σύζυγός της είναι μεγάλης ηλικίας, ή η πιο πάνω εξέταση είναι παθολογική, καθοδηγείται στη λήψη τροφοβλάστης (CVS), δηλ. στη λήψη και εξέταση κυττάρων από τον εμβρυικό πλακούντα, που μας επιβεβαιώνει τη φυσιολογική δομή όλων των χρωμοσωμάτων του εμβρύου, αλλά και άλλων συγγενών και κληρονομικών ασθενειών.
• Η μη ανεύρεση στο υπερηχογράφημα του ρινικού διαφράγματος του εμβρύου αυξάνει 3 φορές την πιθανότητα για το σύνδρομο Down.

ΠΡΟΣΟΧΗ:

• Έλεγχος στα χορηγούμενα φάρμακα και στο διαιτολόγιο της γυναίκας. Προσοχή στα γλυκά(διαβήτης κυήσεως) και στα αλμυρά (κατακράτηση υγρών).
• Πολύ μεγάλη σημασία στην άσκηση και κίνηση της γυναίκας. Το σώμα της θα διατηρηθεί σε καλή κατάσταση, οι αρθρώσεις θα χαλαρώσουν και η έγκυος θα αισθάνεται τρομερή ευεξία. Θα χαίρεται την εγκυμοσύνη της.
• Προσοχή στην ψυχική κατάσταση και υποστήριξη της γυναίκας. Η συμπαράσταση του συντρόφου – κυρίως, αλλά και του ευρύτερου οικογενειακού και κοινωνικού περιβάλλοντος παίζει σπουδαίο ρόλο.

4ος ΜΗΝΑΣ:

4

Στον 4ο μήνα πλέον το έμβρυο είναι πλήρως σχηματισμένο. Ζυγίζει 300 – 400 γραμ. Όλα τα όργανά του σιγά - σιγά αναπτύσσονται και τελειοποιούνται. Κυρίως ολοκληρώνεται το νευρικό σύστημα. Η έγκυος αρχίζει να αισθάνεται τις κινήσεις του εμβρύου ( 17 – 18 εβδομάδες η πρωτοτόκος, 18 -20 η πολυτόκος).

ΒΗΜΑΤΑ:

• Επαναλαμβάνεται ο τυπικός προληπτικός εργαστηριακός έλεγχος του αίματος και των ούρων.
• Συμπληρώνονται τα χορηγούμενα φάρμακα, βιταμίνες και συμπληρώματα (κυρίως Σίδηρος, Ασβέστιο, Μαγνήσιο και Φιλικό οξύ ή ό,τι άλλο θεωρηθεί απαραίτητο από τον θεράποντα γιατρό).
• Στις γυναίκες, που δεν είναι υψηλού κινδύνου για χρωμοσωμιακή ανωμαλία(μεγάλη ηλικία, οικογενειακό ιστορικό κλπ), μπορεί να συσταθεί το καλούμενο τριπλό ή α- test (μέτρηση β-χοριακής, α-φετοπρωτεϊνης και οιστριόλης).
• Στον μήνα αυτό ή και στην αρχή του 5ου η έγκυος κάνει προγεννητικό έλεγχο με αμνιοπαρακέντηση και καλλιέργεια εμβρυικών κυττάρων του αμνιακού υγρού, για τον αποκλεισμό γενετικής βλάβης και πάθησης του εμβρύου.

ΠΡΟΣΟΧΗ:

• Αρχίζει στην έγκυο μια περίεργη όρεξη για φαγητό. Μερικές φορές επιθυμία για περίεργα φαγητά. Προσοχή!
• Είναι ο μήνας με τα πιο μεγάλα ψυχολογικά προβλήματα.

5ος – 6ος ΜΗΝΑΣ:

5 6

Στον 5ο και 6ο μήνα της εγκυμοσύνης το έμβρυο έχει πια ολοκληρωθεί. Φαίνευται και κινείται σαν ολοκληρωμένο ανθρωπάκι. Τον περισσότερο χρόνο κοιμάται (18-20 ώρες). Όταν είναι ξύπνιο, κινείται, κουνάει πόδια και χέρια, ώστε η μητέρα αντιλαμβάνεται πλήρως τα σκιρτήματα. Αντιδρά στους εξωτερικούς ήχους, ανοίγει τα μάτια του και αντιλαμβάνεται το φως. Περιβάλλεται από λευκό σμήγμα, για την προστασία του μέσα στο αμνιακό υγρό. Η μήτρα βρίσκεται στο ύψος του ομφαλού της γυναίκας.

ΒΗΜΑΤΑ:

• Πολλές φορές εμφανίζονται στην έγκυο κράμπες στα πόδια και στα χέρια΄που μερικές φορές είναι πολύ ενοχλητικές. Η λήψη Ασβεστίου και Μαγνησίου βελτιώνουν την κατάσταση.
• Στο τέλος του μήνα αυτού είθισται να γίνεται το υπερηχογράφημα β- επιπέδου. Ένα λεπτομερειακό υπερηχογράφημα, που κυρίως επικεντρώνεται στην ανατομική και μορφολογική εικόνα του εμβρύου. Μερικοί αμφισβητούν την έννοια του υπερηχογραφήματος αυτού, έχοντες την άποψη ότι όλα τα υπερηχογραφήματα πρέπει να είναι λεπτομερειακά (σαν το «β-επιπέδου»).
• Καμμιά εξέταση δεν μας αποκλείει την πιθανότητα το έμβρυο να έχει κάποια μικρή ή μεγάλη ανωμαλία (συγγενείς διαμαρτίες). Η καλή παρακολούθηση της εγκυμοσύνης η εμπειρία του γιατρού και ο συχνός υπερηχογραφικός έλεγχος, αυξάνουν τις πιθανότητες έγκαιρης διαπίστωσης κάποιας διαμαρτίας.
• Στο τέλος του 5ου μήνα ή στις αρχές του 6ου, συμβουλεύουμε τις έγκυες να κάνουν εξέταση καμπύλης σακχάρου αίματος, για την έγκαιρη διάγνωση του σακχαρώδους διαβήτη της κυήσεως, καθώς και επανάλειψη των αντισωμάτων Τοξοπλάσματος και Μεγαλοκυτταροϊού, αν οι αρχικές αναλύσεις δεν είχαν δείξει προϋπάρχουσα λοίμωξη και ανοσία.

ΠΡΟΣΟΧΗ:

• Δεν υπάρχει κάτι ιδιαίτερο, που πρέπει η έγκυος να προσέξει στον 5ο μήνα, εκτός από τα συνηθισμένα των προηγουμένων μηνών.
• Προσοχή στην αύξηση του βάρους. Από εδώ και εμπρός, η γυναίκα δεν θα πρέπει να παίρνει περισσότερο από μισό κιλό κάθε εβδομάδα.

7ος ΜΗΝΑΣ:

7

Στον 7ο μήνα το έμβρυο έχει πια μεγαλώσει, ώστε και τώρα να γεννηθεί είναι, υπό προϋποθέσεις βιώσιμο. Το βάρος του ξεπερνά το 1,5 κιλό. Έχουν αναπτυχθεί τα μαλλιά του και έχουν σχηματιστεί τα νύχια. Η έγκυος γυναίκα αρχίζει να δυσκολεύεται στις κινήσεις της και στο περπάτημά της. Αν είναι καλοκαίρι την ενοχλεί η ζέστη. Δυσκολεύεται πολύ κατά τον ύπνο.

ΒΗΜΑΤΑ:

• Οι επισκέψεις στον γυναικολόγο πρέπει να γίνονται ανά 15 ημέρες.
• Η αναιμία, η αρτηριακή πίεση και τα οιδήματα στα κάτω άκρα εξετάζονται σχολαστικά.
• Αντιμετώπιση θα χρειαστεί ίσως το έντονο πρόβλημα της δυσπεψίας (η διογκωμένη μήτρα πιέζει το στομάχι), της δυσκοιλιότητος, για όλο το τελευταίο 3μηνο και των αιμορροϊδων (πίεση της μήτρας στις φλέβες του εντέρου).
• Παρά τις δυσκολίες στην κίνηση η έγκυος ενθαρρύνεται να περπατά και να γυμνάζεται.

ΠΡΟΣΟΧΗ:

• Οι ανάγκες σε σίδηρο, ασβέστιο και τα άλλα συμπληρώματα είναι πιο πολλές, γιατί το έμβρυο μεγαλώνει και χρειάζεται περισσότερα (τακτική λήψη όλων των φαρμάκων, που έχει συστήσει ο γυναικολόγος).
• Προσοχή στις απότομες κινήσεις και στην υπερβολική κούραση. Από εδώ και εμπρός είναι πιθανόν να ξεκινήσει πρόωρος τοκετός ή να γίνει ρήξη των υμένων (να σπάσουν τα νερά).
• Προσοχή στο διαιτολόγιο της γυναίκας, ιδιαίτερα στα αλμυρά.
• Σιγά – σιγά η γυναίκα και το περιβάλλον της πρέπει να προετοιμάζονται για το Μαιευτήριο και τον Τοκετό.
• Η σωστή ενημέρωση για ό,τι πρόκειται να γίνει, η συζήτηση και η επίλυση κάθε απορίας από το γυναικολόγο της, ηρεμεί τη γυναίκα και την απαλλάσσει από δικαιολογημένο ή όχι stress.

8ος ΜΗΝΑΣ:

8

Στον 8ο μήνα τα πράγματα είναι πιο εύκολα. Η γυναίκα είναι πλέον συνειδητοποιημένη και ελέγχει κάθε πτυχή της κατάστασής της. Το έμβρυο κατά κανόνα έχει πια πάρει κάθετο σχήμα με το κεφάλι προς τη λεκάνη της εγκύου. Το βάρος του προς το τέλος αυτού του μήνα κυμαίνεται από 2500 – 3000 γραμ. Οι κινήσεις του, λόγω της αύξησης του βάρους του, αρχίζουν να δυσκολεύουν, χωρίς να αραιώνουν τα σκιρτήματα. Γίνονται πιο συχνές οι προπαρασκευαστικές ωδίνες (σαν τους πόνους του τοκετού αλλάμικρότερης έντασης).

ΒΗΜΑΤΑ:

• Επαναλαμβάνονται οι απλές εργαστηριακές εξετάσεις, για τον έλεγχο αναιμίας και λευκωματουρίας.
• Εάν υπάρχουν οιδήματα, αρτηριακή υπέρταση και αύξηση λευκώματος στα ούρα, επιβάλλεται ο έλεγχος για πιθανή τοξιναιμία της κυήσεως και αποφυγή εκλαμψίας.
• Μερικοί συστήνουν στη φάση αυτή τον έλεγχο της ροής του αίματος από τη μητέρα στο έμβρυο (Doppler ομφαλικών αγγείων).

ΠΡΟΣΟΧΗ:

• Τακτική επίσκεψη στο γυναικολόγο και έλεγχος της πορείας της εγκυμοσύνης.
• Σχολαστική τήρηση στη λήψη των χορηγούμενων φαρμάκων.
• Όταν η γυναίκα συνηθίζει να ξαπλώνει ανάσκελα μερικές φορές αισθάνεται λιποθυμία, λόγω της πίεσης της κάτω κοίλης φλέβας, από τη μήτρα. Η έγκυος καλόν είναι να ξαπλώνει στο πλάι και μάλιστα στο αριστερό.
• Κίνηση, περπάτημα και σχετική γυμναστική.
• Επίσκεψη γνωριμίας με το Μαιευτήριο, την παραλαβή και ξενάγηση στους χώρους της αίθουσας τοκετού.

9oς ΜΗΝΑΣ:

9

Μπαίνοντας στον τελευταίο μήνα της εγκυμοσύνης, στον μήνα της όπως λέγεται, η γυναίκα έχει βαρύνει πια και δυσκολεύεται ακόμα περισσότερο στις καθημερινές της δραστηριότητες. Το έμβρυο έχει πλέον ολοκληρωθεί, το αναπνευστικό του έχει ωριμάσει και το βάρος του, στο 90% ξεπερνά τα 3 κιλά. Μόλις κλείσει η 37η εβδομάδα το έμβρυο είναι πια τελειόμηνο και ο τοκετός αναμένεται από μέρα σε μέρα.

ΒΗΜΑΤΑ:

• Ενημέρωση και ψυχραιμία τόσο στη γυναίκα, όσο και στο περιβάλλον της, ώστε να γνωρίζουν τι έρχεται και πώς θα αντιληφθούν τα σημάδια της έναρξης του τοκετού (ωδίνες, ρήξη των υμένων, αιμορραγία).
• Έλεγχος οιδημάτων, λευκωματουρίας και αρτηριακής πίεσης (τοξιναιμία, προεκλαμψία, εκλαμψία).
• Έλεγχος της ενδομήτριας κατάστασης του εμβρύου με το βιοφυσικό profil και κυρίως το Καρδιοτοκογράφημα (NST: Non – Stress - Test ).

ΠΡΟΣΟΧΗ:

• Τακτικότερη έστω και τηλεφωνικά επαφή με το γυναικολόγο και το Μαιευτήριο.
• Προετοιμασία και τοποθέτηση σε εμφανές σημείο, όλων όσων θα χρειαστεί η γυναίκα στο Μαιευτήριο.
• Ψυχραιμία! Ψυχραιμία! Ψυχραιμία! Πάμε για κάτι φυσιολογικό!
• Όλα θα πάνε καλά!

ΤΟΚΕΤΟΣ:

Στις περισσότερες περιπτώσεις το φαινόμενο του τοκετού ξεκινάει με τις ωδίνες, τις ρυθμικές δηλαδή συστολές της μήτρας(λαθεμένα λέγονται και συσπάσεις), που βοηθούν αφενός να γίνει διαστολή και να ανοίξει ο τράχηλος, αφετέρου να σπρώξουν το έμβρυο να μπεί στη λεκάνη (πύελος) της γυναίκας και να βγεί από την έξοδό της. Στο 10% των περιπτώσεων ο τοκετός ξεκινάει με τη ρήξη του εμβρυικού σάκκου (σπάνε τα νερά). Η εμφάνιση των ωδίνων συνήθως ακολουθεί.
Ο φυσιολογικός τοκετός, δηλαδή η γέννηση του μωρού, μέσα από τον γεννητικό σωλήνα της γυναίκας, μπορεί να είναι γρήγορος (συνήθως στις πολυτόκες), 2 – 5 ώρες, ή να διαρκέσει μέχρι και 10 και 15, αλλά και περισσότερες ώρες.

Εξελίσσεται σε 3 στάδια:

• 1ο στάδιο: η διαστολή του τραχήλου.
Η μήτρα συστέλλεται με τις περιοδικές ωδίνες και ο κλειστός μέχρι τώρα τράχηλος διαστέλλεται και γίνεται ένας κοινός σωλήνας με τη μήτρα και τον κόλπο της γυναίκας. Είναι το πιο χρονοβόρο στάδιο και το κυρίως επώδυνο.
• 2ο στάδιο: η έξοδος (γέννηση του νεογνού). Μετά την τελεία διαστολή του τραχήλου το έμβρυο βγαίνει από τον γεννητικό σωλήνα, προς μεγάλη ανακούφιση και χαρά όλων, κυρίως βέβαια της μητέρας του. Το στάδιο αυτό δεν ξεπερνά τη μισή ώρα.
• 3ο στάδιο: η υστεροτοκία. Μετά τη γέννηση του νεογνού, ακολουθεί ή αποκόλληση και η έξοδος του πλακούντα (υστεροτοκία). Διαρκεί το πολύ 2 ώρες.
Όλη η διαδικασία του τοκετού εξελίσσεται αφ΄εαυτού της. Ο μαιευτήρας και οι υπόλοιποι απλά παρακολουθούν της εξέλιξη ενός φυσιολογικού φαινομένου, σε ετοιμότητα πάντοτε να επέμβουν, αν αυτό καταστεί απαραίτητο.
Στα σύγχρονα μαιευτήρια παρευρίσκεται και ο σύζυγος της εγκύου, εφόσον το επιθυμεί, μετά από σχετική ενημερωτική εκπαίδευση.

ΑΝΩΔΥΝΟΣ ΤΟΚΕΤΟΣ:

Με αυτόν τον όρο έχει επικρατήσει μια διαδικασία αυτοϋποβολής, αναπνευστικών ασκήσεων και χορήγησης αναλγητικών ουσιών, με σκοπό να ανακουφίζουν την επίτοκο κατά την επώδυνη πορεία του τοκετού.
Σήμερα, με τη χρήση της επισκληριδίου αναισθησίας, αυτή η μέθοδος όλο και πιο σπάνια χρησιμοποιείται.

ΚΑΙΣΑΡΙΚΗ ΤΟΜΗ:

Όταν είναι αδύνατον ή επικίνδυνο για τη ζωή και την υγεία της μητέρας και του μωρού, να γίνει φυσιολογικός τοκετός, τότε καταφεύγουμε στον τοκετό με Καισαρική Τομή. Φαίνεται πως έτσι γεννήθηκε ο αυτοκράτωρ Ιούλιος Καίσαρ, χωρίς όμως να επιζήσει και η μητέρα του.
Το έμβρυο δεν βγαίνει πλέον μέσω του γεννητικού σωλήνα (από κάτω), αλλά με τομή στην κοιλιά και τη μήτρα της γυναίκας. Υπάρχει μια πληθώρα περιπτώσεων, τόσο από πλευράς μητέρας όσο και του εμβρύου. που ο φυσιολογικός τοκετός δεν μπορεί να εξελιχθεί και επιβάλλεται να καταφύγουμε στην καισαρική τομή.
Είναι γεγονός ότι στις μέρες μας πολλές γυναίκες γεννούν με καισαρική τομή. Αυτό οφείλεται κατ΄αρχήν στην επιθυμία αρκετών γυναικών να αποφύγουν την ταλαιπωρία και το άγχος του φυσιολογικού τοκετού. Μερικές φορές την προτιμούν και οι μαιευτήρες, για λόγους ασφάλειας και…ευκολίας.
Όπως όμως και να έχει το πράγμα και η καισαρική τομή, μαζί βέβαια με την καλύτερη ιατρική φροντίδα, σε όλη τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, έχει βελτιώσει πολύ την διασφάλιση της υγείας και της ζωής, μητέρας και νεογνού.

Η Ελλάδα παρουσιάζει τους καλύτερους δείκτες, όσον αφορά τα ποσοστά της εμβρυομητρικής νοσηρότητας και θνησιμότητας παγκοσμίως.