Τι είναι η ομάδα αίματος ρέζους;
Η ομάδες αίματος και το ρέζους είναι συστήματα ταξινόμησης του αίματος ανάλογα με την ύπαρξη ή όχι κάποιων συγκεκριμένων αντιγόνων επάνω στη μεμβράνη των ερυθροκυττάρων του αίματος. Περίπου το 90% των ανθρώπων έχουν ομάδα αίματος που είναι Ρέζους θετικό(+), ενώ το υπόλοιπο 10% έχει ρέζους αρνητικό(-). Δηλαδή το 90% των ανθρώπων έχει το συγκεκριμένο αντιγόνο στην επιφάνεια των ερυθροκυττάρων του που το κληρονομεί από τον έναν ή και τους δύο γονείς του, ενώ το υπόλοιπο 10% δεν έχει το αντιγόνο αυτό.
Με βάση κάποια άλλα αντιγόνα οι άνθρωποι ταξινομούνται σε επιπλέον ομάδες (πχ Α, Β, ΑΒ και Ο).
Ποια είναι η σημασία των ομάδων αίματος και του Ρέζους;
Η γνώση του συστήματος των ομάδων αίματος επιτρέπει την ασφαλή μετάγγιση αίματος μεταξύ ανθρώπων. Αν για παράδειγμα ένας ασθενής μεταγγιστεί με αίμα διαφορετικής ομάδας από εκείνη του αίματός του, είναι αρκετά πιθανό να υποστεί πολύ σοβαρές μέχρι και θανατηφόρες βλάβες. Έτσι, πριν γίνει οποιαδήποτε μετάγγιση σε ασθενή ελέγχεται πρώτα η ομάδα αίματος του ιδίου και του δότη. Πρέπει δηλαδή ο δότης και ο δέκτης να έχουν συμβατές ομάδες αίματος.
Ποια η σημασία της ομάδας Ρέζους στην εγκυμοσύνη;
Σε μια εγκυμοσύνη έχει πολύ μεγάλη σημασία αν η ομάδα αίματος Ρέζους του εμβρύου είναι διαφορετική της μητέρας. Αν για παράδειγμα η μητέρα είναι Ρέζους αρνητική(-) και το έμβρυο Ρέζους θετικό(+), τότε μπορεί να επισυμβεί ευαισθητοποίηση της μητέρας εναντίον του εμβρύου και να του μεταδώσει αντισώματα που θα του προκαλέσουν αιμόλυση, ίκτερο μέχρι και ενδομήτριο θάνατο. Αυτή η κατάσταση ονομάζεται αιμολυτική νόσος του εμβρύου/νεογνού.
Πως γίνεται η μητέρα να είναι Ρέζους αρνητική(-) και το έμβρυο Ρέζους θετικό(+);
Μια Ρέζους αρνητική(-) μητέρα μπορεί να κυοφορήσει ένα Ρέζους θετικό(+) έμβρυο αν ο πατέρας είναι και αυτός Ρέζους θετικό(+).
Πως ενεργοποιείται το ανοσοποιητικό σύστημα της εγκύου έναντι του εμβρύου;
Η ανοσοποίηση μιας Ρέζους αρνητικής(-) εγκύου συμβαίνει όταν περάσει αίμα του Ρέζους θετικού(+) εμβρύου στην μητρική κυκλοφορία (πχ κατά τον τοκετό, σε αποκόλληση του πλακούντα σε τραυματισμό της εγκύου κλπ). Τότε, λόγω της ασυμβατότητας, το ανοσοποιητικό σύστημα της μητέρας παράγει αντισώματα που στρέφονται εναντίον των ερυθρών αιμοσφαιρίων του εμβρύου. Αν γίνει αυτό τότε κάθε επόμενό Ρέζους θετικό(+) έμβρυο σε επόμενες εγκυμοσύνες της ίδιας γυναίκας κινδυνεύει να υποστεί αιμολυτική νόσο. Τα αντισώματα αυτά περνούν στην κυκλοφορία του εμβρύου μέσω του πλακούντα και του καταστρέφουν τα ερυθρά αιμοσφαίρια προκαλώντας του αύξηση της χολερυθρίνης και αναιμία. Αν η αιμόλυση είναι πολύ έντονη τότε μπορεί λόγω της αναιμίας να προκληθεί καρδιακή ανεπάρκεια στο έμβρυο οιδήματα και ενδομήτριος θάνατος.
Συνήθως η νόσος αφορά την επόμενη εγκυμοσύνη Ρέζους θετικό(+) εμβρύου και όχι την εγκυμοσύνη στην οποία πρωτοεμφανίζεται η ανοσοποίηση της μητέρας. Δηλαδή αν μια Ρέζους αρνητική(-) μητέρα ανοσοποιηθεί για πρώτη φορά έναντι των ερυθροκυττάρων ενός Ρέζους θετικού(+) εμβρύου, τότε (αν δεν παρέμβουμε) θα φέρει στην ανοσολογική της μνήμη το γεγονός αυτό. Ετσι, στην επόμενη εγκυμοσύνη Ρέζους θετικό(+) εμβρύου θα του μεταδώσει μέσω του πλακούντα αντισώματα καταστρεπτικά που θα του προκαλέσουν αιμόλυση.
Μπορεί να υπάρξει αντίστοιχο πρόβλημα αν η έγκυος είναι Ρέζους θετική(+) και το έμβρυο είναι Ρέζους αρνητικό(-);
Συνήθως όχι. Αν η έγκυος είναι Ρέζους θετική(+) συνήθως δεν υφίσταται πρόβλημα για το έμβρυο είτε αυτό είναι Ρέζους θετικό(+) είτε Ρέζους αρνητικό(-).
Πόσο συχνά συμβαίνει η Ρέζους ανοσοποίηση της εγκύου;
Αν μια γυναίκα είναι Ρέζους αρνητική(-) και το έμβρυο Ρέζους θετικό(+), τότε υπάρχει πιθανότητα περίπου 20% να γίνει ανοσοποίηση, να ενεργοποιηθεί το ανοσοποιητικό της σύστημα εναντίον των ερυθροκυττάρων του εμβρύου.
Πως προλαμβάνεται η Ρέζους ανοσοποίηση και η αιμολυτική νόσος του εμβρύου/νεογνού;
Η συχνότητα της κατάστασης αυτής έχει μειωθεί δραματικά κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα, λόγω της ανάπτυξης μιας ανοσοσφαιρίνης (anti-D ανοσοσφαιρίνη). Η ανοσοσφαιρίνη αυτή χορηγείται στις εγκύους που είναι Ρέζους αρνητικό(-) όταν υπάρχουν συμβάματα που μπορεί να προκάλεσαν είσοδο εβρυικού αίματος στην μητρική κυκλοφορία. Έτσι, αυτή η ανοσοσφαιρίνη χορηγείται μετά τον τοκετό, μετά από αποβολή, μετά από τραυματισμό της εγκύου και μετά από διαγνωστικές παρεμβάσεις όπως η αμνιοπαρακέντηση. Επιπλέον, κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης μια Ρέζους αρνητική(-) έγκυος θα πρέπει να παρακολουθείται για το αν έχει αναπτύξει στο αίμα της αντισώματα βλαπτικά για τα ερυθροκύτταρα του Ρέζους θετικού(+) εμβρύου. Η εξέταση αυτή ονομάζεται έμμεσος Coombs.
Τι γίνεται αν τελικά η έγκυος ανοσοποιηθεί έναντι των ερυθροκυττάρων του εμβρύου;
Τότε αρχίζει μια διαδικασία παρακολούθησης της κατάστασης του εμβρύου μέσω εξετάσεων αίματος της μητέρας αλλά και μέσω σύγχρονων τεχνικών απεικόνισης, όπως το υπερηχογράφημα. Σπανιότερα μπορεί να χρειαστούν παρεμβατικές μέθοδοι διάγνωσης όπως είναι η αμνιοπαρακέντηση.
Οι θεραπευτικές επιλογές που υπάρχουν είναι σε εξαρτηση με την ηλικία κύησης αλλά και σε εξάρτηση με τη βαρύτητα της προσβολής του εμβρύου. Για παράδειγμα, σε μια εγκυμοσύνη που έχει πλησιάσει στο τέλος της και υπάρχουν ενδείξεις ότι απειλείται το έμβρυο, τότε προκαλείται τοκετός ή πραγματοποιείται καισαρική τομή (αναλόγως της κατάστασης) και το νεογνό πλέον αντιμετωπίζεται από την ομάδα των παιδιάτρων/νεογνολόγων.
Αν η ανοσοποίηση γίνει σε μικρότερη ηλικία κύησης και κριθεί απαραίτητο από τη βαρύτητα της κατάστασης του εμβρύου, τότε μπορεί να γίνει μετάγγιση αίματος στο έμβρυο μέσω καθετήρα που εισάγεται από την κοιλιά της εγκύου.
Σε αρκετές περιπτώσεις όμως δεν πραγματοποιείται καμία παρέμβαση και γίνεται παρακολούθηση της κατάστασης του εμβρύου μέχρι να υπάρξουν κάποιες ενδείξεις παρέμβασης.